Kryminologia

Kryminologia – co to takiego?

Istnieje całkiem sporo dziedzin nauki, które jakkolwiek nie są dziedzinami stricte prawniczymi, to jednak są z prawem  nieodłącznie związane. Jedną z takich dziedzin jest, coraz bardziej popularna kryminologia. Kryminologia była jednym z ciekawych dla mnie przedmiotów na studiach. To w Katedrze Kryminologii pisałam i broniłam pracę magisterską. W ostatnim czasie kryminologia pojawiła się nawet jako osobny kierunek studiów, cieszący się ponoć niemałą popularnością.  Czym się zajmuje ta dziedzina nauki?

Czym się zajmuje kryminologia

Crimen  (przestępstwo, zbrodnia),  logos ( słowo, nauka). Kryminologia to nauka o przestępstwie i szeroko pojętej przestępczości. Kryminologia jest nauką społeczną, korzystającą z dorobku bardzo wielu nauk , między innymi psychologii, socjologii, pedagogiki ale też na przykład historii czy ekonomii. Bardzo często w języku potocznym kryminologia mylona jest z kryminalistyką. Są to dwie zupełnie różne dziedziny. Kryminalistyka zajmuje się badaniem taktyk i technik wykrywania sprawców przestępstw, zabezpieczania śladów ( na przykład odcisków palców, zapachów). Czym natomiast zajmuję się kryminologia? Podręcznikowe definicje, których ja jeszcze uczyłam się na studiach wskazują na cztery główne obszary zainteresowania kryminologii. Jest to przestępstwo, przestępczość, sprawca przestępstwa, jego ofiara, oraz instytucje i mechanizmy służące zapobieganiu i zwalczaniu przestępczości ( por. Kryminologia Błachut, Gaberle, Krajewski) 

Nauka o przestępstwie i  przestępczości

Już samo wyjaśnienie czym jest przestępstwo niejednokrotnie przysparza kryminologom wielu problemów.  Wielu osobom na hasło „przestępstwo” przed oczami pojawia się zabójstwo. Zabicie drugiego człowieka niewątpliwie jest przestępstwem, ale przestaje nim być na przykład wtedy, kiedy jest dokonywane w ramach obrony koniecznej.  Skąd się bierze i jaka powinna być definicja przestępstwa? Czy przestępstwem jest to, co wynika z przepisów, z prawa boskiego, a może z oczekiwań społecznych? Na te pytania stara się odpowiedzieć kryminologia.  Kryminologia dotyka też problematyki przestępczości  w społeczeństwie i społecznościach. Liczby i rodzaju popełnianych przestępstw, rozwoju przestępczości, miejsc jej występowania.

Przestępca

Kryminologia próbuje odpowiedzieć również na pytanie, kim jest przestępca. Dlaczego dzieję się tak, że jedna osoba staje się przestępcą, a inna nie.  Na przestrzeni kryminologicznych dziejów powstało bardzo wiele teorii. Jedną z ciekawszych, była teoria Cesare Lombroso, uważanego za ojca kryminologii. Lombroso wskazał na to, że przestępcą jest się z urodzenia.  Poza niektórymi przestępcami okazjonalnymi, większość z tych, którzy urodzili się przestępcami, mieli według niego posiadać pewne charakterystyczne cechy wyglądu. Do tych cech zaliczano między innymi nieprawidłowości w kształcie czaszki, nadmierne owłosienie, ciemny odcień skóry czy wysuniętą do przodu szczękę. Dziś teoria Lombroso przytaczana jest raczej w ramach ciekawostki, wartościowej z punktu widzenia historii rozwoju kryminologii, ale pamiętam to poruszenie na sali wykładowej  i nerwowe rozglądanie się po kolegach-studentach w poszukiwaniu wśród znajomych twarzy „ lombrozjańskiej gęby”.

Wiktymologia

Kryminologia zajmuje się również  tematyką ofiar przestępstwa. W tym  kontekście kryminologia bada i opisuje potencjalne czynniki, które mogą sprawić, że pewna grupa osób staje się bardziej podatna na możliwość stania się ofiarą przestępstwa, tego jak odbywa się proces wiktymizacji i jakie są jego skutki zarówno dla ofiar, jak i dla społeczeństwa. Co ciekawe, warto pamiętać o tym, że nie każde przestępstwo ma swoją ofiarę. Istnieje kategoria tzw. przestępstw bez ofiar. Chodzi o takie zachowania, które są zabronione, ale podejmowane są przez ludzi dorosłych i świadomych, za ich zgodą. To na przykład kazirodztwo, poligamia ( w sytuacji, kiedy wszystkie strony są tego świadome), posiadanie narkotyków. W wielu krajach przestępstwem pozostaje nadal homoseksualizm – w tym wypadku również będzie to przestępstwo bez ofiar.

Reakcja na przestępstwo

Kryminologia zajmuje się również badaniem reakcji na przestępstwo, funkcjonowaniem instytucji i metod zapobiegania i zwalczania przestępczości. Kryminolodzy często zajmują się badaniami oddziaływania sankcji karnych na sprawców przestępstw, funkcjonowania polityki karnej w praktyce. Bardzo często przy okazji zmian w prawie karnym i podnoszenia wymiaru kary za konkretne przestępstwa pojawia się problem tego, czy zaostrzenie kar naprawdę jest skuteczne? Czy kara 20 lat pozbawienia wolności będzie odstraszać bardziej niż 15 lat? Czy skuteczniej do zachowań zgodnych z prawem motywować kijem czy marchewką?

Kryminologia to naprawdę bardzo ciekawa dziedzina. Bardzo szeroka jeżeli chodzi o przedmiot i metodykę badań. Jeżeli macie ochotę na więcej zagadnień kryminologicznych, czy to dotyczących przestępczości, czy teorii na temat tego skąd biorą się przestępstwa, czy może czegoś więcej o ofiarach przestępstw, dajcie mi znać w komentarzu. Może interesują Was jakieś konkretne zagadnienia, jak wspomniane wyżej przestępstwa bez ofiar, albo inne. To jak, kto chce więcej?

4 Replies to “Kryminologia – co to takiego?”

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *