Kwiat darowizna

Kiedy jest możliwe odwołanie darowizny?

Słyszeliście może powiedzenie, że nic nie jest dane raz na zawsze? A to, że kto daje i odbiera ten się w piekle poniewiera. Możliwości zweryfikowania drugiego z tych twierdzeń mamy znacznie ograniczone. Jeżeli chodzi o to pierwsze, to jest w nim jakieś ziarenko prawdy. Jeżeli ciekawi Was jak się te powiedzenia mają do przepisów naszego kodeksu cywilnego, to zapraszam do zapoznania się z niniejszym wpisem. Dowiecie się z niego, kiedy możliwe jest odwołanie darowizny.

Darowizna

Czym jest darowizna niby każdy wie, zdarza się jednak, że nie do końca. Często mylnie przyjmuje się, że darowizna jest czynnością jednostronną. Ktoś daruje coś i koniec. Tymczasem pamiętajcie, że darowizna jest umową. Umową pomiędzy darczyńcą a obdarowanym. Nie polega ona jedynie na przekazaniu pieniędzy czy innych przedmiotów. Żebyście lepiej zrozumieli, pozwolę sobie zacytować wam dokładne brzmienie przepisu art. 888 Kodeksu Cywilnego:

Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Do zawarcia umowy darowizny, nie dochodzi zatem w chwili przekazania przedmiotu darowizny, ale już w chwili „umówienia się”, czyli złożenia zgodnych oświadczeń woli przez strony umowy. Co ciekawe, a o czym też nie wszyscy wiedzą, do zawarcia umowy darowizny jest wymagana forma aktu notarialnego, dla oświadczenia woli składanego przez darczyńcę. Powiecie pewnie, jak to, czy jak dostanę od kogoś jakiś przedmiot, to musimy najpierw pędzić do notariusza?  Przecież to byłoby bez sensu. Macie rację, dlatego ustawodawca przewidział, że  umowa darowizny zawarta bez zachowania formy aktu notarialnego staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Oczywiście należy pamiętać o tym, że jeżeli inne przepisy zastrzegają formę szczególną, to w przypadku darowizny również jest ona wymagana. Na przykład jeżeli darczyńca przekazuje nam nieruchomość, to musi to zrobić w formie aktu notarialnego niezależnie od tego, czy ta nieruchomość została nam formalnie przekazana.

photo-1451443700141-5ddb6d85a8fc

Odwołanie darowizny niewykonanej

To, że umowa darowizny zostaje zawarta z chwilą zgodnego oświadczenia stron w tym zakresie, a nie z chwilą wydania rzeczy ma niebagatelne znaczenie dla możliwości jej odwołania. Jeżeli darowizna nie została jeszcze wykonana, to darczyńca może ją odwołać, jeżeli jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że nie może już wykonać darowizny, a jeżeli by ją wykonał do poniósłby uszczerbek w utrzymaniu ( odpowiednio do usprawiedliwionych potrzeb), albo spowodowałoby to uszczerbek dla ciążących na nim obowiązków z tytułu alimentów.

Regulacja ta ma na celu chronić darczyńcę. Warto jednak pamiętać, że takie odwołanie darowizny niewykonanej to uprawnienie osobiste darczyńcy. Jeżeli po dokonaniu darowizny, a przed jej wykonaniem darczyńca umrze, to darowizny nie mogą odwołać jego spadkobiercy. Nawet jeżeli darowizny dokonali małżonkowie, a darowali przedmiot wchodzący do majątku wspólnego, to jeżeli jeden z nich umrze przed wykonaniem umowy, to drugi może odwołać darowiznę tylko co do udziału, jaki by w tym przedmiocie przypadał jemu.  Nie tak dawno wypowiadał się na ten temat Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 kwietnia 2014r., V CSK 289/13). Jeżeli nie jest dla Was jasne czym są przedmioty wchodzące w skład majątku wspólnego małżonków, to zapraszam do zapoznania się z  wpisem dotyczącym ustroju wspólności ustawowej małżeńskiej.

Warto wiedzieć również, że jeżeli darczyńca popadnie w niedostatek już po wykonaniu darowizny, to osoba obdarowana ma obowiązek dostarczyć mu środki, których brak mu do utrzymania odpowiadającego usprawiedliwionym potrzebom. Oczywiście tylko w granicach istniejącego wzbogacenia. Nie można od osoby, która otrzymała drobną darowiznę wymagać, ażeby utrzymywała w całości darczyńcę.  Warto wiedzieć też, że z obowiązku dostarczania środków obdarowany może się zwolnić zwracając wartość wzbogacenia, albo po prostu zwracając przedmiot darowizny.

photo-1453834190665-46ff0a1fbd5a

Odwołanie darowizny wykonanej

Jeżeli darowizna została już wykonana darczyńca może ją odwołać, jeżeli obdarowany  dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Co jest uznawane za rażącą niewdzięczność? Nie ma ustawowego katalogu zachowań będących takową niewdzięcznością, dlatego, jak zwykle w takich sytuacjach, warto sięgnąć do orzecznictwa sądów.

Na początek z grubej rury. Sądy uznają oczywiście za rażącą niewdzięczność popełnienie przez obdarowanego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, czci, albo przeciwko majątkowi darczyńcy. Jeżeli wiec obdarowany oprócz tego co dostanie, coś tam sobie jeszcze ukradnie, to musi liczyć się z tym, że darowizna może zostać odwołana. Podobnie, jeżeli zdecyduje się darczyńcę na przykład pobić. Potwierdza to na przykład, Sąd Apelacyjny w Krakowie, który w wyroku z dnia z dnia 16 grudnia 2014 r. wprost wskazał, że czynami o rażącej niewdzięczności są: odmówienie pomocy w chorobie, odmowa pomocy osobom starszym, rozpowszechnianie uwłaczających informacji o darczyńcy, pobicia czy ciężkie znieważenia.( Sygnatura I  ACa 1334/14)

Należy jednak pamiętać, że odwołanie darowizny mogą uzasadniać tylko takie działania, które są skierowane przeciwko darczyńcy, są celowe, świadome, podejmowane w nieprzyjaznym zamiarze. Nie uzasadnia odwołania darowizny wyrządzenie krzywdy niezamierzonej, albo takie zachowania które zostały „ popełnione w uniesieniu, czy rozdrażnieniu, wywołanym być może zachowaniem się czy działaniem samego darczyńcy” ( tak na przykład SA w Gdańsku, wyrok z dnia  29 maja 2015 r. V ACa 75/15. Czyli byle awantura rodzinna nie powinna być przyczyną zmiany zdania przez darczyńcę. Ten sam sąd zresztą wskazał, że za rażącą niewdzięczność nie mogą być uznane  przykrości i krzywdy czynione impulsywnie, lecz mieszczące się w granicach zwykłych konfliktów życia codziennego(wyrok z dnia 27 lutego 2015 r. V ACa 869/14).

Rażącej niewdzięczności nie można mylić z nielojalnością. I tak na przykład, sam Sąd Najwyższy wskazał, że nawet niewierność małżeńska osoby obdarowanej, nawet jeżeli jest zawinioną przyczyną rozwodu, co do zasady, nie stanowi sama przez się rażącej niewdzięczności wobec darczyńców (teściów). Tak, że przy darowaniu, zwłaszcza wartościowych przedmiotom państwu młodym, „na nową drogę życia” warto się dwa razy zastanowić, czy na pewno skierować swój podarek do obojga małżonków ( o darowiźnie w majątku wspólnym również przeczytacie we wpisie o majątku w małżeństwie)

photo-1470936972859-25f4c18b7479

Odwołanie darowizny a przebaczenie, odwołanie po śmierci darczyńcy

Jeżeli chodzi o rażącą niewdzięczność, to nie można z tej przyczyny odwołać darowizny, jeżeli darczyńca niewdzięcznemu obdarowanemu przebaczył.  Czyli nie może być takich sytuacji, w których nagle darczyńca , który wpadnie na pomysł odwołania darowizny, będzie sobie „przypominał” wszystkie przepracowane i przebaczone przypadki z ostatnich 20 lat, które można by uznać za rażącą niewdzięczność.

I last but not least. Za rażącą niewdzięczność niewątpliwie można uznać przypadek zabójstwa darczyńcy przez obdarowanego. Sam darczyńca w takim przypadku możliwości odwołania darowizny ma jednak znacznie ograniczone. Co wtedy? Czy taki zabójca może cieszyć się spokojnie z tego co otrzymał? W takim przypadku darowiznę mogą odwołać spadkobiercy darczyńcy, którym przepisy przyznają takie uprawnienie gdy obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy. Spadkobiercy mogą również odwołać darowiznę z powodu niewdzięczności, gdy darczyńca w chwili śmierci był do tego uprawniony, ale niejako „nie zdążył”.

Czasem warto dwa razy zastanowić się przed darowaniem komuś wartościowych przedmiotów. Jeżeli jesteśmy obdarowanymi warto pamiętać o tym, że nic nie jest dane raz na zawsze i w przypadku naszej rażącej niewdzięczności darczyńca może się rozmyślić i prezent nam odebrać.  Przed dokonaniem darowizny na przykład domu, lub mieszkania warto skontaktować się z prawnikiem, który podpowie jak dobrze zabezpieczyć swoje interesy. Jeżeli wpis Wam się spodobał, albo okazał się przydatny koniecznie dajcie znać  w komentarzach!

7 Replies to “Kiedy jest możliwe odwołanie darowizny?”

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *