Majątek konkubentów

Pamiętacie jeszcze wpis o wspólności majątkowej małżeńskiej? Pisałam Wam o tym, jak wyglądają stosunki majątkowe między małżonkami. Dostałam od Was informacje, że ciekawi Was, jak wygląda sytuacja majątkowa partnerów żyjących wspólnie bez małżeństwa. W sumie nic dziwnego, coraz więcej par decyduje się na życie bez ślubu. Wspólny majątek konkubentów to ciekawe zagadnienie prawne.  Jest mi zatem niezmiernie miło odpowiedzieć dziś na Wasze pytania i prośby o wpis na ten temat . Mam nadzieję, że Wasza ciekawość w tym temacie zostanie zaspokojona i że dowiecie się kilku ciekawych rzeczy. Jeżeli po przeczytaniu tego wpisu nadal będziecie mieć wątpliwości, albo chcielibyście się dowiedzieć czegoś jeszcze – zachęcam do zadawania pytań.

Majątki w małżeństwie- przypomnienie

 We wpisie o finansach w małżeństwie pisałam Wam, o tym, że co do zasady pomiędzy małżonkami występuje ustawowa wspólność małżeńska, oznacza to większość przedmiotów majątkowych nabytych w czasie trwania małżeństwa wchodzi do majątku wspólnego, istnieje domniemanie równych udziałów małżonków w majątku wspólnym, co ma istotne znaczenie przy ewentualnym podziale majątku po rozwodzie. Opisałam Wam wyjątki od tej zasady, jeżeli jesteście ciekawi zapraszam do zapoznania się z tamtym wpisem. 

Majątek konkubentów

W konkubinacie nie ma tak, że co moje to twoje.  Nie obowiązuje tutaj ustawowa wspólność majątkowa tak, jak w małżeństwie.  Pieniądze zarobione przez jednego z konkubentów są jego wyłączną własnością. Podobnie jak  zakupione przez niego przedmioty. Co do zasady, z punktu widzenia prawa, ustrój  majątkowy pomiędzy osobami żyjącymi w konkubinacie nie różni się niczym od ustroju majątkowego osób obcych. Nie istnieje coś takiego jak wspólny majątek konkubentów.

Oczywiście nie ma formalnych przeszkód, co do tego, żebyśmy nasze finanse w konkubinacie ukształtowali inaczej. Przecież możemy się umówić, że wszystko, albo może pewne przedmioty kupujemy wspólnie.  Takie umowy nie wymagają najczęściej żadnej szczególnej formy. Na przykład : idziemy do sklepu, kupujemy telewizor, stawiamy we wspólnym mieszkaniu, uznajemy, że jest on wspólny.  Oczywiście te nasze „umowy” czasem będą musiały przybrać szczególną formę, na przykład, jeżeli kupujemy nieruchomość, to wymagana jest forma aktu notarialnego, wiec jeżeli chcemy kupić wspólnie mieszkanie, to oboje konkubentów powinno widnieć w akcie jako strona umowy, z określeniem jaki udział w nieruchomości nabywa każde z nich. Podobnie, jeżeli nasz partner chce nam darować część udziałów w swojej nieruchomości, musi to znaleźć odzwierciedlenie w formie aktu notarialnego, nie wystarczy, że powie : „ kochanie, czuj się jak u siebie, połowa tego domu jest twoja”.

Żeby wspólny majątek konkubentów powstał, potrzebna jest jednak ich wola w tym zakresie. Nie dzieje się to, tak jak w przypadku małżeństwa, z mocy prawa.

Majątek konkubentów- pułapki

Wyobraźcie sobie teraz taką sytuację. Jest para, która żyje na tak zwaną „kocią łapę”. Pani dobrze zarabia, pan zaczyna prowadzić własną firmę, która póki co pochłania większość jego oszczędności. Okazyjnie w prowadzeniu firmy, również finansowo pomaga mu pani. Rodzice pana wyjechali i podarowali mu działkę i dom pod miastem. Dom był w stanie do generalnego remontu. Miłość kwitła, para wyremontowała dom. Ponieważ pani dużo czasu spędzała w pracy, to pan jeździł do marketów budowlanych i zajmował się znalezieniem i wynajęciem „majstrów”. Z kasą było cienko, bo firma pana dalej przynosiła straty, ale rodzice pani pewnego razu przy obiedzie wsunęli córce do rąk kopertę wypchaną gotówką, którą wcześniej pieczołowicie składali w skrzyneczce w kredensie. 

Rok po wykończeniu domu parę spotkało kolejne szczęście, okazało się, że Pani jest w ciąży. Firma akurat zaczęła notować przyzwoite dochody, więc konkubenci podjęli decyzję, że pani rzuci pracę i zostanie w domu z dzieckiem a przy okazji podczas kiedy maleństwo będzie drzemać, pani będzie dalej pomagać w prowadzeniu firmy.  Okazuje się, że zdolności organizacyjne i biznesowe pani są znacznie bardziej rozwinięte niż pana, dlatego przez kilka lat, to ona właściwie faktycznie prowadzi całą firmę, wychowując przy tym córkę, i dbając o dom. Po latach Pani przez przypadek spotyka Pana w hotelu z młodą i długonogą blondynką. Jak się okazuje romans trwa od kilku miesięcy. Związek się kończy.

Co dalej?

Co z finansami konkubentów? Pani jest szczęśliwa. Na dom pana poczyniła nakłady w kwocie sześciocyfrowej. Pochodziły one z jej wynagrodzenia za pracę i z darowizny od rodziców.  Jest przekonana, że teraz, należy się jej zwrot nakładów. Właściwie to dzięki jej inwestycji i nakładowi pracy rozwinęła się przynosząca zyski firma pana, więc powinna „ dostać” również zwrot nakładów na firmę. Jej dawna miłość zostanie zatem z niewielkim majątkiem i blondynką na utrzymaniu oraz alimentami na ich wspólną córkę. Pełnia szczęścia.

Co się jednak okazuje? Pan wynajmuje dobrego prawnika. Przed sądem zeznaje, że Pani pracowała wprawdzie kilka lat temu, jeszcze przed urodzeniem córki, ale potem to już tylko leżała i pachniała. Dom pan wyremontował własnym sumptem – wszystkie faktury i rachunki są przecież na jego nazwisko. Pięciu majstrów zeznaje, że pieniądze dostawali od pana, a pani nawet nie widzieli nigdy na budowie. Mówi, że nie przypomina sobie darowizny dla pani od rodziców, ale przecież gdyby taka darowizna miała miejsce, to powinna być zgłoszona do urzędu skarbowego, a tymczasem nic takiego nie miało miejsca. Pan przyznaje, że zdarzało się, że od czasu do czasu pani coś tam zrobiła w firmie, ale to właściwie niewiele. Pani mówi, „ jak to? przecież wszystko było wspólne!’’. Pan mówi : „ nie wiem co ona sobie ubzdurała, utrzymywałem ją przez lata, ale nigdy nie uznawałem, że mamy jakikolwiek wspólny majątek” . Skrajnie różne wersje wydarzeń, prawda?

Dowody

Historia schematyczna i przerysowana, ale obrazuje  mniej więcej to, o czym nie można zapominać w jakimkolwiek związku, a w szczególności w związku niemałżeńskim. Dopóki para żyje zgodnie i szczęśliwie wszystko jest w porządku. Problem zaczyna się wtedy, kiedy coś zaczyna się psuć, ale wtedy za późno jest zazwyczaj na zabezpieczenie swoich interesów majątkowych. Oczywiście w takiej sytuacji często próbuje się wskazać, że przecież para żyła „jak w małżeństwie”, dlatego też powinno się w takiej sytuacji stosować odpowiednio przepisy o ustroju majątkowym małżeńskim.. Nie zgadza się z tym jednak praktyka Sądowa. Sądy są co do zasady zgodne co do tego, że do stosunków majątkowych konkubentów nie można stosować odpowiednio przepisów o wspólności ustawowej i podziale dorobku małżonków.

Jako ciekawostkę powiem Wam, że pogląd ten ukształtował się już w 1955r., kiedy to  Sąd Najwyższy stwierdził, że „Do stosunków majątkowych osób pozostających w związku poza-małżeńskim nie mogą być stosowane w drodze analogii przepisy art. 21 i n. kod. rodź. o wspólności ustawowej.” (Uchwała SN  z dnia 2 lipca 1955 r., sygnatura akt II CO 7/55). Pogląd ten był potem wielokrotnie powtarzany. W orzecznictwie wskazuje się, że  oczywiście nie można wykluczyć, że w konkubinacie może być tak, że partnerzy gospodarują pieniędzmi wspólnie, „ze wspólnego portfela” i nie rozliczają dochodów i wydatków każdego z nich z osobna. Natomiast nie zmienia to faktu, że nie istnieje w przypadku konkubinatu żadne domniemanie równego udziału w majątku ( porównaj : wyrok SN z dnia 5 października 2011r., sygnatura akt:  IV CSK 11/11).W takiej sytuacji, wiele zależy od tego co uda nam się wykazać w postępowaniu dowodowym.

Co to oznacza w praktyce?

Wiemy już, że wspólny majątek konkubentów na wzór wspólności majątkowej małżeńskiej nie istnieje. Istotne zatem jest, żeby tak ułożyć stosunki majątkowe, ażeby w razie ewentualnego rozstania zabezpieczyć interesy obu stron. Należy zadbać o to, aby to, że nabywamy coś wspólnie znalazło swoje odzwierciedlenie w odpowiedniej umowie bądź na rachunku. Jeżeli chcemy, żeby coś było objęte współwłasnością musi to zostać wyraźnie powiedziane. Oczywiście poza szczególnymi wypadkami nie jest wymagana żadna szczególna forma, ale pamiętajmy że w razie sporu sądowego trudniej nam będzie udowodnić wolę stron umowy, jeżeli umowa nie została zawarta na piśmie.

Żyjąc w konkubinacie należy mieć na względzie wiele istotnych kwestii, o których często się po prostu nie myśli.  Jak zabezpieczyć się w przypadku śmierci partnera? Jak przepływ pieniędzy pomiędzy konkubentami ma się do przepisów o podatku od darowizny? Jak wygląda sprawa uznania dziecka czy  kwestie alimentacyjne w przypadku rozpadu nieformalnego związku?

Konkubinat to temat-rzeka. Nie chcę, żeby ten wpis rozrósł się do rozmiarów uniemożliwiających jego czytanie. Dlatego dajcie znać czy jesteście zainteresowani tą tematyką i czy chcecie kolejne wpisy z tej serii. Czy interesują Was jakieś konkretne zagadnienia? Czekam na informacje od Was.